Hello NEw

नागरिक समाजको अवधारणा 

यसलाई विद्धानहरुले नागरिकहरुको साझा हितका विषयमा कुराकानी गर्ने साझा मञ्च वा थलोको रुपमा परिभाषित गरेका छन् ।

• सर्वप्रथम युरोपमा त्यहाँका जनताले सरकारको निरंकुशताको विरोध गर्न free zone/ free area को अवधारणा अगाडि सारे । Free zone अभियानले सफलता पाउदै जाँदा निरंकुशता ढल्यो र नागरिक समाजको विकास भयो ।
• नागरिक समाज गैर राजनीतिक, गैरनाफामूलक, लोककल्याणमा केन्द्रित, स्वेच्छिक सदस्यहरुको सामाजिक संगठन हो । जस्तै बाल समुह, उपभोक्ता समुह, पेशागत संघ संगठनहरु आदि । यसले स्थानीय देखि अन्तराष्ट्रिय स्तरमा सचेत कार्य गरिरहेको छ ।
• सार्वजनिक सरोकारका विषयमा प्रतिक्रिया जनाउने नागरिकको समूह नै नागरिक समाज हो । यो राम्रो कामको पक्षमा र खराब कार्यको विपक्षमा आवाज निकाल्ने सार्वजनिक मञ्च हो ।
• आर्थिक स्वार्थ विनानै स्वेच्छिक र स्वतः स्पूmर्तरूपमा संगठित जनताको समूहलाई नागरिक समाज भनिन्छ । वर्तमानमा नागरिक समाजलाई शासनको एक साझेदार एवं सार्वजनिक हित र सामाजिक न्यायका लागि निरन्तर पैरवी गर्ने Watch Dog का रुपमा लिइन्छ ।

राष्ट्र निर्माणमा नागरिक समाजको भूमिकाः

समाजमा विद्यमान विविधताको व्यवस्थापन भई देशको नाममा सबै एकजुट हुन सक्ने अवस्थाको सिर्जना नै साँचो र सही अर्थमा राष्ट्र निर्माण हो । राष्ट्र निर्माण प्रक्रियामा नागरिक समाजले निम्न भूमिका निर्वाह गर्न सक्छ ।

• अशिक्षित र अर्धशिक्षित नागरिक बीच राष्ट्रिय चेतनाको प्रवाह गर्ने कार्य नागरिक समाजले गर्न सक्छ ।
• देशमा रहेको समाजिक र सांस्कृतिक विविधताको विश्लेषण र सशक्तिकरण गरी साझा धारणा निर्माण गर्न सक्छ ।
• राष्ट्रिय चिन्ह, प्रतिक, गीत, झण्डा, रंग आदिको सम्मान गर्ने भावना जनतामा जागृत गर्न यसले बहस र सचेतानाका कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सक्छ ।
• सामाजिक, सांस्कृतिक परम्परा रितिरिवाज र कला साहित्यको प्रवर्धनमा पेशागत र बौद्धिक समुदायले सहयोगी क्रियाकलाप संचालन गर्न सक्छन् ।
• सामाजिक रुपमा हुने बञ्चितिकरण र बहिस्करण विरुद्ध सशक्त खबरदारी र जनचेतना प्रवाह गरी मूल राष्ट्रिय भावना निर्माणमा जोड दिन सक्छ ।
• राज्यको मूल कानून र अन्य कानून बारे प्रचार प्रसार गरी कानून परिपालनाको लागी सहयोग र सहकार्य गर्न सक्छ ।
• बहु प्रकारका नागरिक स्वार्थलाई सामाजिक संस्थाको माध्यमबाट इच्छा र विचारका आधारमा नीति निर्माणमा सहयोग र दबाव दुवै सृजना गर्न सक्छ ।
• विकासमा जनसहभागिता प्रवद्र्धनको लागि जनजागरण सृजना गर्न सक्छ ।
• राष्ट्रिय विभूती, भाषा, राजनेता, प्रतिक, चिन्ह आदिको प्रचारप्रसार र त्यसप्रतिको सामाजिक स्वीकृतिको स्तरवृद्धिको लागि समुदायमा विभिन्न कार्यक्रम संचालन गर्न सक्छ ।

समग्रमा, परिवार भन्दा ब्यापक र राज्य भन्दा अलग अस्तित्व भएको, समुदायमा आधारित कार्यहरुमा समर्पित समूहको रुप नै नागरिक समाज हो । सिद्धान्तत नागरिक समाजले लोककल्याणकारी कार्य मात्र गर्छ, जसले गर्दा समाजमा विखण्डन र विभाजन हुन पाउँदैन । फलस्वरुप राष्ट्रिय एकता मजबुद हुन्छ र राष्ट्र निर्माणमा सहयोग पुग्दछ ।